آداب و سنن مردم شهر گرگان

داب و رسوم گرگاني ها؛فرهنگ گرگان

نگاهي به آداب و رسوم سرزمين گرگان

آداب و رسوم هر جامعه که در گذر تاریخ از نسلی به نسل دیگر منتقل شده و هر یک بنا به باور یا اعتقادی مانده است، از اجزای شکل دهنده هویت هر جامعه و یا بهتر بگوییم شناسنامه فرهنگی و میراث معنوی هر دیاری می باشد . در این بین گرگانی ها به عنوان اهالی دیاری با تاریخ و فرهنگ غنی ، دارای آداب و رسومی خاص می باشند که در این نوشتار به صورت مختصر به بعضی از آنها اشاره شده است

قاشق زنی : در شب چهارشنبه سوری ، پسرها چادر به سر کرده و با کوبیدن قاشق بر ظرف های فلزی که همراه خود دارند از صاحبخانه ، طلب خوراکی که البته بیشتر شیرینی های سنتی گرگان همانند سرغلبیلی ، پادرازی ، نون زنجیفیلی ، نون خرمایی و حلوااماج است می کنند.

فالگوش ایستادن : از مراسمات ویژه در شب چهارشنبه سوری که البته بیشتر توسط دختران و زنان اجرا میشود فالگوش ایستادن است که طی آن فرد در حال توقف ، در خیابان یا کوچه یا ... ، به سخن اولین فرد در حال عبور گوش فرا می داد و در این بین اگر سخن رهگذر خوشایند بود دلیل بر برآورده شدن خواسته اش بود و بر عکس آن نیز در صورت شنیدن سخن منفی ، استنباط شخص بر رفع نشدن حاجتش بود.

گذران ساعت تحویل سال در اماکن متبرکه : دختران و پسران تازه ازدواج کرده و البته عده ای دیگر از مردم گرگان ، به جهت داشتن سالی خوش و سرشار از موفقیت در هنگام تحویل سال نو در امامزاده نور واقع در محله تاریخی سرچشمه حضور می یابند و به خواندن دعا و طرح حاجات خود می پردازند.

غذاهای مخصوص عید : خوردن چلوسبزی با ماهی و رشته چلو به عنوان شام قبل از تحویل سال و نیز ناهار اولین روز عید از سنت های گرگانیان می باشد . فلسفه خوردن رشته چلو ، دراز شدن عمر اعضای خانواده همچون رشته می باشد . بماند اینکه اعتقاد بر این بوده که خوردن هفت دانه از برنج ریخته شده بر روی سفره ناهار عید ، باعث پُر سویی چشمان میشود. گرگانی ها دارای شیرینی ها و شکلات های خاصی نیز می باشند که قطاب ، پادرازی ، زنجیفیلی ، سر غلبیلی ، کلومبو ، حلوا اماچ ، پشت زیگ و مار مرده از آن جمله است.

کاسه همساده کردن : زنان گرگانی با پیچیدن بوی غذای در حال پخت در بین خانه های مجاور ، بخشی از غذا را در بین همسایگان تقدیم می کردند.

آداب بارش بند یا چِل کَل: یکی از اعتقادات مردم گرگان برای پایان یافتن باران های پی در پی ، این بود که اسم چهل کچل را با مُرکب بر روی کاغذی نوشته و سپس رو به قبله بر درختی می بستند. عده ای نیز کاغذ مذکور را در آتش می انداختند تا باران پایان یابد.

بعد از افطارهای گرگان : مردان گرگانی در گذشته بعد از افطار در حمام های عمومي شهر به بازی هایی همچون " درنا بازی " ، " شاه وزیر " و ... می پرداختند و نوجوانان نیز با بازی هایی همچون " تپه بازی " وقت را سپری می کردند . بماند اینکه اکنون جای بازی های مذکور را مسابقات ورزشی در رشته های مختلف همچون گل کوچک ، فوتسال ، بسکتبال ، والیبال ، و ... گرفته است.

جیگر خوری : خوردن جگر در ساعات بعد از افطار یکی از رسوم ویژه گرگانی ها است . بماند اینکه اهالی این دیار در شب 27 ماه رمضان کله پاچه خورده و فردای آن روز نیز خانم ها حنا می کردند . در این بین برخی که بچه دار نمیشوند در این روز پیرهنی میدوزند تا سال دیگر صاحب بچه شوند. حضور زنان در مسجد امام حسن عسگری محله سبزه مشهد که بنا به روایات قدمگاه امام حسن عسگری است از دیگر رسوم این ایام است .

عزاداری محرم : از ویژگی های خاص عزاداری محرم در گرگان ، مراسم طوق بندان ، عَلم مُشتی ، حرکت دسته عزاداری هر یک از محله های تاریخی در یک شب خاص و مشخص ، عزاداری در پیرتکیه ها و تکیه های گوشواره ، چهل منبره و دسته چوبی است . در مراسم چهل منبره که در غروب تاسوعا انجام میشود خانواده ها منبری را که از چند نسل قبل به آنان رسیده در منزل قرار داده و ضمن روشن کردن شمع بر روی آن ، غذاها و نوشیدنی هایی همچون قورمه سبزی ، شربت تخم شربتی ، و ... نیز بر آن گذاشته تا مهمانانان که عمدتا خانم هستند با آن پذیرایی شوند. خانم های گرگانی اعتقاد دارند اگر در چهل خانه و بر سر چهل منبر حاضر شده و بر روی هر منبر شمعی روشن کنند حاجتشان برآورده میشود. دسته چوبی نیز در اولین شب بعد از عاشورا در محلات تاریخی شهر به راه می افتد و طی آن افراد چوب های بلندی را در دست می گیرند و با دم مداح چوب ها را به بالا و پایین حرکت می دهند . در بین جمعیت نیز افرادی با مشعل های روشن حرکت می کنند تا فضا را برای عزاداران روشن نگهدارند.

آداب عروسی : اوخوری ، نشان کردن ، شیر بره ، مارانه ، حنابندان ، حموم قُرق کردن ، لفظانه ، کله قند شکاندن ، عاروس تُماشا ، مادر زن سِلام ، رونُمانه ، پاتختی ، پا گُشا ، تو صندُقی ، حموم لُنگ زنان ، و ... از رسومات ویژه عروسی گرگانی هاست که البته بخشی از آنها دیگر رایج نیست.